Giftig gedoe op de werkvloer

Weblogbericht | 28-06-2023 | Fer Kousen | MfN-registermediator

Een aardig citaat, eigenlijk gewoon onaardig. Minder of geen empathie is de verklaring voor horkerige, boze en soms giftige uitbarstingen. Misschien is de quote zelfs omkeerbaar. Ook ondergeschikten, beter nog medewerkers, weten niet zelden een eigen machtspositie te verwerven. Samen met Hans van der Loo schreef Caroline Koetsenruiter een praktische gids over sociale en psychologische onveiligheid op de werkplek (Giftig gedoe op de werkplek, uitgeverij Boom). Boordevol tips en handreikingen voor manager en medewerkers om te werken aan een veilig en open werkklimaat.

Actueel is het boek zeker. “Ik voel me onveilig” is vandaag de dag de met afstand meest geuite zorg op de werkvloer. Dat werkt inflatie van het begrip in de hand en dat leidt juist weer tot minder oprechte aandacht voor wat er werkelijk aan de hand is. Al met al, het boek komt precies op tijd. En jawel hoor, er is een tegengif! 

Streef je naar een gezonde en productieve werkomgeving – en wie doet dat niet – dan is dit toegankelijke en vlot geschreven boek een waardevolle aanwinst voor de vakantiebibliotheek. In de koffer ermee. Een winstwaarschuwing vooraf vinden de auteurs noodzakelijk: het boek gaat niet over werkgeluk maar over de schaduwkanten, niet over de glimmende façades van het moderne kantoorgebouw maar over duistere krochten en spelonken. Waar de pijn zit: agressie, misbruik, onveiligheid en uitzichtloosheid.

Giftig gedoe is er niet alleen in de media- of cultuursector, het is overal: op kantoor, fabrieken, scholen, in de politiek en de ambtenarij. Voorbeelden te over. Elke dag opnieuw staan de kranten bol van nieuws over intimidatie, discriminatie, pesten en geweld. De termen buitelen over elkaar heen. Handig is de definitie van de auteurs: giftig gedoe is het geheel van factoren en actoren dat leidt tot zich herhalende patronen van agressief gedrag en gevoelens van onveiligheid met een destructieve impact op mensen, teams en organisaties als gevolg. Het boek begint dan ook met een grondige verkenning van verschillende vormen van giftig gedrag en de dynamiek van deze destructieve situaties en de impact ervan op individu en organisatie. Giftig gedoe is niet alleen een confrontatie tussen dader en slachtoffer met vooral de focus op de dader, de rotte appel. Nee, de hele mand is bedorven. Ongemak, onmacht en onkunde bij afhandeling van meldingen en klachten. Een ondoordringbare jungle aan regels, loketten, procedures en systemen. Slachtoffers – en soms ook vermeende daders – worden dubbel de dupe en raken verstrikt in kafkaëske systemen. 

Analyse en bewustmaking zijn uiteraard belangrijke onderdelen van het boek. Wat dit boek echt anders maakt, zijn de praktische tips en adviezen voor managers en medewerkers om giftige situaties op tijd te herkennen en effectieve strategieën te bedenken en in te voeren. Uiteindelijk gaat het boek over leiderschap, misschien wel transformationeel leiderschap, op weg naar cultuurverandering waarin giftig gedrag geen kans krijgt om welig te tieren. 

Factsheet Giftig gedoe op de werkplek

Bron: Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2021 

Antigif

Dan het antigif. Een praktisch boek houdt niet op bij bespiegelingen maar zet aan tot daadwerkelijke beweging. Van giftig naar gezond. Koetsenruiter en Van der Loo noemen hun integrale aanpak van het kwaad bij de bron: safety by design. Je zou het een no-nonsense aanpak kunnen noemen. 
“Organisaties moeten gewoon doen wat in de wet staat, namelijk hun verantwoordelijkheid nemen voor de veiligheid van hun medewerkers. Geen smoesjes en doorverwijzing naar loketten waar slachtoffers zich kunnen melden. Gewoon keihard aan het werk om het gif uit te bannen”. 
Dat geldt voor iedereen, individueel en in teamverband. Maak het bespreekbaar, maak het aanspreekbaar, met dit boek in de hand. Word van een omstander een ‘opstander’.

'Safety by design' is de vijfde stap van de veiligheidscultuurladder die moet worden beklommen. Langs de trede van de ontkenning, de trede van stressreacties, paniekvoetbal en kortetermijnoplossingen, de trede van de bureaucratische afhandeling (“is het melding of is het een klacht”), de trede van responsiviteit en procedurele rechtvaardigheid (een cruciale kentering) en tot slot een nieuw veiligheidsdesign. Eigenlijk geen sluitstuk maar een startpunt. 

Misschien klinkt het in deze korte recensie van 'Giftig gedoe op de werkplek' nog allemaal wat vaag en academisch maar het boek is dit in het geheel niet. Zoals gezegd het biedt een concrete handleiding om ogenblikkelijk aan de slag te gaan, van giftig machtsmisbruik naar gezond machtsgebruik. Het staat boordevol herkenbare voorbeelden en bezielende adviezen. “Kom op, aan de slag!”, zijn de laatste woorden. Een kleine toevoeging: lees dat boek.

De auteurs willen dat het boek in handen komt van managers, bestuurders, beleidsmakers, medewerkers, teamleiders, coaches, toezichthouders en natuurlijk mediators. Bij het RABA staat het al een tijdje op de plank. Bij jou ook na de vakantie?

RABA

Het RABA is een onafhankelijke en laagdrempelige voorziening voor alle rijksambtenaren.

Voorkom tijdig dat er een giftig gedoe op de werkvloer ontstaat. Als jij en je leidinggevende op het werk een (potentieel) verschil van mening hebben, zoals over arbeidsvoorwaarden of de manier waarop jullie samenwerken en jullie komen er samen niet uit, dan kan je terecht bij het RABA. Dat kan samen, of ieder afzonderlijk. Lees hier meer over het RABA.